แม้ทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกได้ หากค่าสายตายังไม่คงที่ หรือเกิดภาวะ Regression หลังการรักษา เหตุผลหรือปัจจัยที่ทำให้สายตากลับมาสั้นอีกหลังทำเลสิก ได้แก่ สายตาเปลี่ยนไปจากปกติ การตอบสนองของร่างกาย สายตาที่ยังไม่คงที่ก่อนผ่าตัด สายตาสั้นรุนแรง และโรคประจำตัว เป็นต้น วิธีแก้ไขเมื่อทำเลสิกแล้วสายตากลับมาสั้นอีก ได้แก่ การทำเลสิกซ้ำ (หากกระจกตายังหนาพอ) ใส่แว่นหรือคอนแท็กต์เลนส์ และในบางกรณีอาจพิจารณาการใส่เลนส์เสริม ICL แทน หลายคนที่เคยทำเลสิกอาจรู้สึกผิดหวังเมื่อพบว่าทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกครั้ง ทั้งที่เคยมองเห็นชัดเจนในช่วงแรกหลังผ่าตัด ปัญหานี้อาจสร้างความกังวลใจและตั้งคำถามว่าเกิดจากอะไร? จำเป็นต้องทำเลสิกซ้ำหรือไม่? หรือมีวิธีอื่นในการแก้ไข? บทความนี้จะพาไปเจาะลึกถึงสาเหตุของสายตาสั้นซ้ำหลังเลสิก พร้อมแนะนำแนวทางแก้ไขที่เหมาะสม และข้อควรรู้ก่อนตัดสินใจแก้ปัญหาอย่างปลอดภัย   ทำเลสิกมีโอกาสสายตาสั้นอีกได้ไหม? ค่าสายตาที่กลับมาอีกหลังหรือทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้น้อย และไม่ได้อันตรายอย่างที่หลายคนกังวล การเปรียบเทียบง่ายๆ คือเหมือนเวลาถูกมีดบาด แผลของแต่ละคนจะหายเร็วหรือช้าต่างกัน แม้จะโดนในจุดเดียวกัน ลึกเท่ากัน เพราะร่างกายแต่ละคนมีธรรมชาติที่แตกต่างกัน เช่นเดียวกับกระบวนการหายของกระจกตาหลังเลเซอร์ ในทางเลสิกคนส่วนใหญ่มักจะไม่มีการกลับมาของค่าสายตา แต่ในบางกรณี โดยเฉพาะผู้ที่มีค่าสายตาสั้นมาก (เกิน 800) หรือสายตาเอียงมาก (เกิน 200) อาจมีโอกาสที่ค่าสายตาจะกลับมาเล็กน้อยได้ในระยะยาว เช่น ประมาณ 100 ภายใน 10 ปี ซึ่งส่วนใหญ่ไม่กระทบต่อการใช้ชีวิต เพราะยังสามารถมองเห็นได้ชัดเจน และหลายครั้งยังชัดกว่าตอนที่ใช้แว่นเดิมด้วยซ้ำ ที่น่าสนใจคือการมีค่าสายตากลับมาบ้างเล็กน้อยในช่วงหลังวัย 40 อาจกลายเป็นข้อดี เพราะช่วยให้มองใกล้ได้ง่ายขึ้น เช่น การอ่านหนังสือหรือดูมือถือ โดยไม่ต้องพึ่งแว่นสายตายาวมากนัก สำหรับคำถามที่ว่า ทำเลสิกอยู่ได้นานกี่ปี ส่วนใหญ่ผลลัพธ์จะคงทนหลายปี แต่ก็ขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคลและการเปลี่ยนแปลงของสายตาตามวัย     ทำไมสายตาถึงกลับมาสั้นอีกหลังทำเลสิก? ภาวะสายตากลับมาสั้นอีกหลังทำเลสิกไม่ได้หมายความว่าการผ่าตัดล้มเหลวเสมอไป แต่เกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัยที่ส่งผลต่อสายตาหลังการรักษา ดังนี้   ภาวะที่สายตาเปลี่ยนแปลงไปจากปกติ ในผู้ที่ทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีก ขณะที่สายตายังสั้นขึ้นเรื่อยๆ หรือยังไม่คงที่ สายตาอาจกลับมาสั้นอีกตามธรรมชาติเมื่อเวลาผ่านไป แม้จะได้รับการแก้ไขด้วยเลสิกแล้วก็ตาม โดยเฉพาะในกลุ่มคนอายุน้อยหรือผู้ที่มีการเปลี่ยนแปลงของสายตาอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นเหตุผลที่แพทย์ส่วนใหญ่จะแนะนำให้รอจนกว่าสายตาจะคงที่อย่างน้อย 1-2 ปีก่อนที่จะทำเลสิก เพื่อผลลัพธ์ที่ดีที่สุดและลดโอกาสการกลับมาของสายตาสั้น   การตอบสนองของร่างกาย กระจกตาของแต่ละคนมีการตอบสนองต่อการผ่าตัดไม่เหมือนกัน บางรายอาจสร้างเนื้อเยื่อใหม่บริเวณที่เจียระไนออกไปมากเกินไป (Epithelial Hyperplasia) หรือเกิดการเปลี่ยนแปลงทางชีวภาพ ทำให้ความโค้งของกระจกตาเปลี่ยนไปเล็กน้อย ส่งผลให้ทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกได้ โดยการฟื้นตัวและปฏิกิริยาของเนื้อเยื่อจะแตกต่างกันในแต่ละบุคคล   ประเมินค่าสายตาผิดพลาด หากวัดค่าสายตาเริ่มต้นก่อนการผ่าตัดคลาดเคลื่อนเล็กน้อย หรือการคำนวณกำลังเลเซอร์ไม่แม่นยำ อาจทำให้การแก้ไขสายตาไม่สมบูรณ์ตั้งแต่แรก ส่งผลให้เกิดปัญหาทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกได้ในภายหลัง ซึ่งความแม่นยำในการตรวจประเมินก่อนผ่าตัดจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อผลลัพธ์ที่ดีและยั่งยืน   สายตาสั้นรุนแรงตั้งแต่แรก ผู้ที่มีปัญหาสายตาสั้นในระดับรุนแรงมาก การทำเลสิกอาจต้องเจียระไนเนื้อกระจกตาออกในปริมาณมาก ซึ่งเพิ่มโอกาสให้เกิดปัญหาทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีก มากกว่าผู้ที่มีสายตาสั้นน้อย ดังนั้นการใช้เทคนิคผ่าตัดที่เหมาะสม หรือพิจารณาทางเลือกอื่น เช่น PRK หรือ ICL อาจจำเป็นในบางกรณีเพื่อผลลัพธ์ที่ปลอดภัยและยั่งยืน   ปัจจัยอื่นๆ นอกจากสาเหตุหลักๆ แล้ว ยังมีปัจจัยอื่นที่อาจส่งผลให้เกิดปัญหาเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกได้ ซึ่งการทำความเข้าใจปัจจัยเหล่านี้จะช่วยให้ผู้ที่สนใจทำเลสิกเตรียมตัวและเลือกแนวทางรักษาได้เหมาะสมมากขึ้น เช่น การตั้งครรภ์หรือการให้นมบุตร ฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลงอาจทำให้ค่าสายตาเปลี่ยนได้ โรคประจำตัวบางชนิด เช่น เบาหวาน ที่ควบคุมระดับน้ำตาลไม่ดี อาจส่งผลต่อการมองเห็น การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาสเตียรอยด์ หรือยาต้านซึมเศร้า อาจมีผลข้างเคียงต่อสายตา   แนวทางและวิธีถนอมสายตาหลังทำเลสิก หลังทำเลสิก การดูแลและถนอมสายตาอย่างเหมาะสมเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อรักษาผลลัพธ์ให้อยู่ได้นาน และช่วยป้องกันไม่ให้สายตากลับมาสั้นอีก ส่วนนี้จะแนะนำแนวทางและวิธีถนอมสายตาหลังทำเลสิก เพื่อช่วยรักษาผลลัพธ์และดูแลดวงตาให้แข็งแรงในระยะยาว   วิธีถนอมสายตาหลังทำเลสิกคืนแรก ในคืนแรกหลังการผ่าตัดเลสิก ผู้ป่วยมักจะรู้สึกเคืองตา อาการน้ำตาไหลอาจมีมากหรือน้อยแตกต่างกันไปในแต่ละคน ทั้งนี้เพื่อป้องกันปัญหาต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้น เช่น ทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีก ควรปฏิบัติตามคำแนะนำสำหรับการดูแลตัวเองในคืนแรก ดังนี้ คนไข้ควรนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ แต่สามารถลืมตาทำกิจวัตรที่จำเป็นได้ โดยมองผ่านรูเล็กๆ ของฝาครอบตา หากผ่าตัดตอนกลางวัน ควรนอนหลับสั้นๆ อย่างน้อย 2-3 ชั่วโมงหลังผ่าตัด หากผ่าตัดตอนเย็น ควรเข้านอนแต่หัวค่ำ และรับประทานยานอนหลับอ่อนๆ ที่แพทย์ให้หลังอาหารเย็น หลังผ่าตัดจะได้รับการปิดฝาครอบตาข้างที่ผ่าตัด ซึ่งเป็นฝาครอบใสมีรูเล็กๆ ให้มองลอดได้ ห้ามแกะฝาครอบตาเด็ดขาด ยกเว้นแพทย์สั่งให้เปิดหยอดยาเอง เพื่อป้องกันการขยี้ตา หากน้ำตาไหลมาก ควรซับน้ำตานอกฝาครอบตาเท่านั้น หากฝาครอบตาไม่แน่น ควรติดพลาสเตอร์เพิ่มเพื่อความปลอดภัย สามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ แต่ต้องระวัง ห้ามให้น้ำเข้าตาเด็ดขาด ไม่ควรล้างหน้าด้วยน้ำ สามารถใช้ผ้าเช็ดหน้าแทนได้ แต่สามารถอาบน้ำและแปรงฟันได้ตามปกติ   วิธีถนอมสายตาหลังทำเลสิกสัปดาห์แรก ในช่วงสัปดาห์แรกหลังทำเลสิก การดูแลตัวเองอย่างถูกวิธีเป็นสิ่งสำคัญเพื่อช่วยให้การฟื้นตัวเป็นไปอย่างราบรื่นและป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ โดยมีข้อควรปฏิบัติที่ควรรู้ ดังนี้ หยอดยาป้องกันการติดเชื้อและน้ำตาเทียม โดยสามารถหยอดน้ำตาเทียมได้บ่อยตามต้องการ ปิดฝาครอบตาก่อนนอน เพื่อป้องกันไม่ให้เผลอขยี้ตา ระมัดระวังไม่ให้น้ำหรือฝุ่นละอองเข้าตา ห้ามขยี้ตาเด็ดขาด งดแต่งหน้า โดยเฉพาะบริเวณรอบดวงตา อย่างน้อย 2 สัปดาห์ ควรใส่แว่นกันแดดเมื่อต้องอยู่ในที่ที่มีแสงจ้า เพื่อลดอาการเคืองและแสบตา เพราะการมองเห็นอาจยังไม่คงที่ เนื่องจากอาจมีอาการตาแห้ง หลังตรวจตาเมื่อครบ 1 สัปดาห์ จะอนุญาตให้ล้างหน้าและสระผมโดยไม่ต้องใส่ฝาครอบตาก่อนนอน สามารถว่ายน้ำได้หลังทำเลสิกประมาณ 2 สัปดาห์     วิธีแก้ไขเมื่อทำเลสิกแล้วสายตากลับมาสั้นอีก? เมื่อพบว่าสายตากลับมาสั้นอีกหลังทำเลสิก แพทย์จะทำการตรวจประเมินอย่างละเอียดเพื่อหาสาเหตุและพิจารณาแนวทางแก้ไขที่เหมาะสม เช่น   การใส่แว่นหรือคอนแทคเลนส์ การใส่แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์เป็นทางเลือกที่ง่ายและปลอดภัยที่สุด สำหรับผู้ที่ทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีก เล็กน้อย และไม่ต้องการผ่าตัดซ้ำ เพราะวิธีนี้ไม่เสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน และยังช่วยให้การมองเห็นชัดเจนขึ้นโดยไม่ต้องผ่านกระบวนการผ่าตัดเพิ่มเติม นอกจากนี้ยังสามารถปรับเปลี่ยนได้ตามค่าสายตาที่เปลี่ยนไปตามเวลา ทำให้เหมาะกับผู้ที่ต้องการความสะดวกและปลอดภัยในระยะยาว   การทำเลสิกซ้ำ (Re-LASIK หรือ Enhancement) วิธีนี้นิยมใช้เมื่อกระจกตายังมีความหนาเพียงพอและไม่พบความผิดปกติอื่นๆ แพทย์จะทำการยกเปิดฝากระจกตาเดิม หากยังสามารถทำได้หรือสร้างฝากระจกตาใหม่ จากนั้นใช้เลเซอร์เจียระไนเนื้อกระจกตาเพิ่มเติมเพื่อแก้ไขค่าสายตาที่ยังเหลืออยู่ สำหรับคำถามที่ว่า ทำเลสิกแล้วสามารถทำซ้ำได้ไหม คำตอบคือ สามารถทำได้ในบางกรณี แต่ต้องพิจารณาความเสี่ยง เช่น โอกาสเกิดอาการตาแห้งมากขึ้น หรือภาวะกระจกตาบางเกินไปในระยะยาว จึงควรปรึกษาแพทย์อย่างละเอียดก่อนตัดสินใจ   การทำ PRK (Photorefractive Keratectomy) อีกทางเลือกหนึ่งสำหรับผู้ที่มีความหนากระจกตาบางเกินไปจนไม่เหมาะกับการทำเลสิกซ้ำ หรือในกรณีที่ไม่สามารถยกเปิดฝากระจกตาเดิมได้ คือการทำ PRK ซึ่งจะไม่สร้างฝากระจกตา แต่จะเจียระไนเนื้อกระจกตาโดยตรงบนผิวหน้าของกระจกตา อย่างไรก็ตาม การฟื้นตัวหลังทำ PRK อาจใช้เวลานานกว่าเลสิก และอาจมีอาการเจ็บปวดในช่วงแรก จึงควรพิจารณาอย่างรอบคอบก่อนเลือกวิธีนี้   การใส่เลนส์เสริม (ICL - Implantable Collamer Lens) การใส่เลนส์เทียมในลูกตาเป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่มีสายตาสั้นรุนแรงมาก หรือมีข้อจำกัดในการทำเลสิกหรือ PRK ซ้ำ เช่น กรณีกระจกตาบางเกินไป วิธีนี้คือการผ่าตัดนำเลนส์เทียมใส่เข้าไปในดวงตาเพื่อช่วยแก้ไขค่าสายตา โดยเป็นการผ่าตัดที่ซับซ้อนกว่าเลสิกและมีค่าใช้จ่ายสูงกว่าควรพิจารณาอย่างรอบคอบก่อนตัดสินใจ   สรุป แม้การทำเลสิกจะช่วยแก้ไขสายตาสั้นได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่ในบางกรณีสายตาอาจกลับมาสั้นอีกได้จากหลายปัจจัย เช่น การเปลี่ยนแปลงของสายตาตามวัย หรือความแตกต่างในการฟื้นตัวของกระจกตา ดังนั้นความแม่นยำในการตรวจวัดและการผ่าตัดจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง Bangkok Eye Hospital (โรงพยาบาลจักษุกรุงเทพ) ใช้เทคโนโลยีและเครื่องมือที่ทันสมัย เพื่อให้ผลลัพธ์ที่แม่นยำและปลอดภัย ช่วยลดโอกาสที่สายตาจะกลับมาสั้นอีก และมอบประสบการณ์การรักษาที่ไว้วางใจได้แก่ผู้ป่วยทุกคน   คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีก (FAQ) สำหรับผู้ที่กำลังสงสัยเกี่ยวกับปัญหาทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีก เราได้รวบรวมคำถามที่พบบ่อยและคำตอบที่ช่วยให้คุณเข้าใจปัญหา สาเหตุ และแนวทางแก้ไข เพื่อช่วยให้คุณตัดสินใจได้อย่างมั่นใจมากขึ้น   การทำเลสิกซ้ำอันตรายไหม? การทำเลสิกซ้ำโดยรวมถือว่าปลอดภัย หากแพทย์ประเมินแล้วว่าเหมาะสม และกระจกตามีความหนาเพียงพอ   ควรปรึกษาแพทย์เมื่อใดหากสงสัยว่าสายตากลับมาสั้นอีก หากคุณรู้สึกว่าการมองเห็นเริ่มพร่ามัวลง หรือค่าสายตาสั้นกลับมาใกล้เคียงกับก่อนทำเลสิก ควรรีบปรึกษาจักษุแพทย์ที่เชี่ยวชาญด้านการแก้ไขสายตาโดยเร็วที่สุด   มีวิธีป้องกันไม่ให้สายตากลับมาสั้นอีกหลังทำเลสิกไหม? แม้ไม่สามารถป้องกันภาวะได้ทั้งหมด แต่สามารถลดความเสี่ยงของการทำเลสิกแล้วสายตาสั้นอีกได้ ด้วยการรอให้ค่าสายตาคงที่อย่างน้อย 1-2 ปีก่อนรักษา เลือกแพทย์และสถานพยาบาลที่มีมาตรฐาน พร้อมเครื่องมือแม่นยำ และดูแลสุขภาพตาหลังการผ่าตัดอย่างเคร่งครัด เช่น พักผ่อนให้เพียงพอ และหลีกเลี่ยงการใช้สายตาหนักเกินไป  

คอนเเทคเลนส์คือเลนส์ใสที่สวมบนดวงตาเพื่อแก้ไขปัญหาสายตาหรือเปลี่ยนลุคให้ดูดีขึ้น คอนเเทคเลนส์มีหลายประเภท เช่น เลนส์นิ่ม เลนส์แข็ง (RGP) เลนส์รายวัน เลนส์รายเดือน เลนส์แก้สายตาเอียง และเลนส์แฟชันสีต่างๆ วิธีดูแลคอนเเทคเลนส์ที่ถูกต้อง คือล้างมือให้สะอาดก่อนจับ ใช้น้ำยาล้างถูเลนส์ทุกครั้งหลังถอด หลีกเลี่ยงน้ำเปล่าหรือน้ำลาย เก็บเลนส์ในกล่องพร้อมน้ำยาใหม่ทุกวัน และทำความสะอาดกล่องพร้อมเปลี่ยนทุก 3 เดือน เพื่อป้องกันเชื้อโรคและติดเชื้อที่ตา ข้อควรรู้ในการใช้คอนเเทคเลนส์ คือใส่ตามคำแนะนำแพทย์ ไม่ใช้เลนส์ร่วมกับผู้อื่น ล้างมือก่อนจับเลนส์ หลีกเลี่ยงใส่นานเกินไปและไม่ควรนอนหลับขณะใส่ เพื่อป้องกันการติดเชื้อและระคายเคืองตา คอนเเทคเลนส์ (Contact Lens) เป็นอีกหนึ่งทางเลือกสำหรับคนที่ต้องการแก้ปัญหาสายตาหรือเปลี่ยนลุคให้ดวงตาดูโดดเด่นมากขึ้น ไม่ว่าจะใส่แทนแว่นสายตาหรือเพื่อความสวยงาม แต่การใช้คอนเเทคเลนส์อย่างไม่ระวัง อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพตาได้ ดังนั้นจึงควรรู้วิธีการใช้งาน การดูแลรักษา และข้อควรระวังเบื้องต้น เพื่อความปลอดภัยและสุขภาพตาที่ดีในระยะยาว   คอนเเทคเลนส์คืออะไร? คอนเเทคเลนส์เป็นแผ่นพลาสติกบางใสรูปวงกลม ที่สวมใส่บนกระจกตาเพื่อช่วยแก้ไขปัญหาภาวะสายตาผิดปกติ ซึ่งเกิดจากการที่ดวงตาไม่สามารถรวมแสงให้ตกบนจอรับภาพได้อย่างพอดี ทำให้มองเห็นภาพไม่ชัดเจน โดยคอนเเทคเลนส์สามารถช่วยปรับการมองเห็นให้ดีขึ้นในผู้ที่มีปัญหาสายตาสั้น สายตายาวโดยกำเนิด สายตาเอียง และสายตายาวตามอายุ     ประเภทของคอนเเทคเลนส์ คอนเเทคเลนส์มีให้เลือกหลายประเภท ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ในการใช้งาน ลักษณะสายตา และความสะดวกสบายของผู้ใช้ โดยสามารถแบ่งออกได้ตามวัสดุและระยะเวลาการใช้งานดังนี้   คอนเเทคเลนส์แบบแข็ง คอนเเทคเลนส์ชนิดแข็งที่พบได้บ่อยคือแบบกึ่งแข็ง (Rigid Gas-Permeable: RGP) ซึ่งสามารถให้ออกซิเจนซึมผ่านเข้าสู่กระจกตาได้ เหมาะสำหรับผู้ที่มีค่าสายตาเอียงมาก หรือผู้ป่วยโรคกระจกตาโป่ง (Keratoconus) โดยเลนส์ชนิดนี้จะช่วยปรับรูปร่างความโค้งของกระจกตาให้ใกล้เคียงปกติมากขึ้น ส่งผลให้การมองเห็นชัดเจนขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพ   คอนเเทคเลนส์แบบนิ่ม คอนเเทคเลนส์ชนิดนิ่มเป็นประเภทที่ได้รับความนิยมมากที่สุด เนื่องจากสวมใส่สบายและหาซื้อได้ง่ายตามท้องตลาด แบ่งออกได้เป็นหลายประเภท ดังนี้ คอนเเทคเลนส์รายวัน คือเลนส์ที่ใส่เฉพาะระหว่างวันแล้วถอดทิ้ง ไม่ต้องทำความสะอาด ลดความเสี่ยงติดเชื้อ ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อนใช้งาน และเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยและสะดวกที่สุด คอนเเทคเลนส์รายสัปดาห์ คือเลนส์ที่ใส่และถอดออกทุกวัน และเปลี่ยนใหม่ทุก 1-2 สัปดาห์ คอนเเทคเลนส์รายเดือน คือเลนส์ที่ใส่และถอดออกทุกวัน และเปลี่ยนเป็นชิ้นใหม่ทุก 1 เดือน คอนเเทคเลนส์แบบใส่ระยะยาว สามารถใส่นอนได้ต่อเนื่องหลายวัน แต่เสี่ยงติดเชื้อสูง แพทย์จึงไม่แนะนำให้ใช้งานเป็นประจำ คอนเเทคเลนส์แก้สายตาเอียง เป็นเลนส์ชนิดนิ่ม ราคาสูง แก้ปัญหาสายตาเอียงได้แต่ประสิทธิภาพอาจสู้เลนส์แข็งไม่ได้ มีทั้งแบบรายวันและใส่ระยะยาว คอนเเทคเลนส์สี ใช้ได้ทั้งแก้ไขสายตาผิดปกติและเสริมความสวยงาม แบ่งตามการใช้งาน เช่น เลนส์แฟชั่น บิ๊กอาย เลนส์กรองแสงยูวี และเลนส์แก้ตาบอดสี ควรปรึกษาจักษุแพทย์ก่อนใช้งานเพื่อความปลอดภัยและผลลัพธ์ที่ดีที่สุด คอสเมติกคอนเเทคเลนส์ (Cosmetic Contact Lenses) เป็นเลนส์ที่ใส่เพื่อเปลี่ยนสีหรือลักษณะดวงตา เช่น ตาแมวหรือแวมไพร์ แม้ไม่ใช้เพื่อแก้สายตา แต่ควรปรึกษาจักษุแพทย์ก่อนใช้เพื่อลดความเสี่ยงติดเชื้อ   คอนเเทคเลนส์แบบอื่นๆ นอกจากคอนเเทคเลนส์ที่ใช้เพื่อแก้ไขค่าสายตาทั่วไปแล้ว ยังมีคอนเเทคเลนส์ประเภทอื่นๆ ที่ถูกออกแบบมาเพื่อวัตถุประสงค์เฉพาะ เช่น คอนเเทคเลนส์ไฮบริด เป็นเลนส์ผสมระหว่างนิ่มและแข็ง ช่วยแก้ไขสายตาสั้น ยาว เอียง และปัญหากระจกตาได้ดี เหมาะสำหรับผู้สูงอายุและผู้ที่มีกระจกตาผิดปกติ คอนเเทคเลนส์ชนิดแก้สายตายาวตามอายุ เหมาะสำหรับผู้ที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไป ใช้ช่วยให้มองเห็นทั้งใกล้และไกลได้ชัด เช่น แบบ Bifocal, Multifocal หรือแบบ Monovision ที่ใส่คนละค่าสายตาในแต่ละข้าง คอนเเทคเลนส์หลายระดับ (Multifocal Contact Lenses) คือเลนส์ที่มีทั้งแบบแข็งและนิ่ม ภายในเลนส์มีค่าสายตาหลายระดับช่วยให้ใช้งานได้สะดวก เหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาสายตายาวตามวัย (Presbyopia) คอนเเทคเลนส์ครอบแผลชนิดพิเศษ ใช้หลังการผ่าตัดดวงตา เพื่อช่วยปกป้องและส่งเสริมการสมานตัวของผิวกระจกตาให้เร็วขึ้น     ประโยชน์ของคอนเเทคเลนส์ คอนเเทคเลนส์มีประโยชน์หลากหลายด้าน เช่น ช่วยแก้ไขปัญหาสายตา ด้วยการใส่คอนเเทคเลนส์สายตาสั้นและสายตายาว ทำให้ผู้ใส่มองเห็นชัดทั้งระยะใกล้และไกล รวมถึงมีทัศนวิสัยที่ดีกว่าแว่นตา นอกจากนี้ผู้ใส่แว่นมักมีมุมมองด้านข้าง (Peripheral Vision) ที่จำกัด คอนเเทคเลนส์สายตาจึงช่วยเพิ่มการมองเห็นด้านข้างให้ชัดเจนขึ้น คอนเเทคเลนส์ยังเหมาะสำหรับคนที่ไม่สะดวกใส่แว่น และช่วยปรับลุคให้ดูดี มีความมั่นใจมากขึ้น โดยเฉพาะคอนเเทคเลนส์แฟชัน เช่น เลนส์สี หรือเลนส์บิ๊กอาย     วิธีใส่คอนเเทคเลนส์อย่างถูกวิธี การใส่คอนเเทคเลนส์อย่างถูกวิธีช่วยเพิ่มความสบายตาและลดความเสี่ยงในการระคายเคืองหรือการติดเชื้อ โดยมีขั้นตอนดังนี้ ล้างมือให้สะอาดด้วยสบู่และน้ำ หลีกเลี่ยงสบู่ที่มีกลิ่นหรือน้ำมันมาก เพราะอาจทำให้ตาระคายเคือง เช็ดมือให้แห้งด้วยผ้าสะอาดที่ไม่เป็นขุยหรือผ้าเช็ดมือ ยืนบนพื้นเรียบและสะอาด เช่น ใกล้อ่างล้างหน้า ปิดฝาท่อระบายน้ำถ้าอยู่เหนืออ่าง เริ่มใส่เลนส์ข้างขวาก่อน (ถ้าถนัดซ้าย ให้เริ่มข้างซ้าย) เพื่อไม่ให้ใส่สลับข้าง หยิบเลนส์จากกล่องเก็บโดยใช้ปลายนิ้ว (หลีกเลี่ยงเล็บ) ล้างเลนส์ด้วยน้ำยาล้างคอนเเทคเลนส์ทุกครั้ง หากเลนส์ตกพื้น ให้ล้างน้ำยาใหม่ก่อนใส่ วางเลนส์ไว้ที่ปลายนิ้วชี้หรือนิ้วกลาง ตรวจสอบว่าเลนส์ไม่ฉีกขาด ตรวจดูว่าเลนส์ไม่กลับด้าน โดยดูขอบเลนส์ ถ้าขอบเลนส์เป็นรูปถ้วยและตั้งตรงคือถูกต้อง ใช้มือที่ไม่ถนัดดึงเปลือกตาบนขึ้น และใช้นิ้วกลางหรืออื่นๆ ดึงเปลือกตาล่างลง มองตรงไปข้างหน้าแล้วค่อยๆ วางเลนส์ลงบนตา ปิดตาเบาๆ แล้วลืมตา กะพริบตาช้าๆ เพื่อให้เลนส์อยู่กลางตา เช็กในกระจกว่าเลนส์อยู่ตรงกลางและรู้สึกสบาย หากไม่สบายหรือตาไม่ชัด ให้ขยับเลนส์หรือนำเลนส์ออกแล้วใส่ใหม่ ทำซ้ำขั้นตอนเดียวกันกับเลนส์อีกข้าง   วิธีถอดคอนเเทคเลนส์อย่างถูกต้อง การถอดคอนเเทคเลนส์อย่างถูกต้องสำคัญต่อสุขภาพดวงตาและช่วยป้องกันการระคายเคืองหรือการติดเชื้อ มีขั้นตอนง่ายๆ ดังนี้ ล้างมือให้สะอาดและเช็ดให้แห้งก่อนจับคอนเเทคเลนส์ เพื่อป้องกันการติดเชื้อที่ตา รินสารละลายที่ใช้แช่คอนเเทคเลนส์ทิ้งให้หมด จากนั้นผึ่งลมหรือเช็ดกล่องเก็บเลนส์ให้แห้งด้วยผ้าสะอาด ยืนหน้ากระจก ดึงเปลือกตาล่างลงด้วยนิ้วกลางของมือที่ถนัด ถอดเลนส์ออกจากตาข้างที่ต้องการก่อน เพื่อป้องกันความสับสน ใช้นิ้วชี้เลื่อนเลนส์ลงไปที่ขอบตาสีขาวอย่างช้าๆ บีบเลนส์ด้วยนิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือเบาๆ เพื่อดึงเลนส์ออกจากตา ทำซ้ำขั้นตอนกับตาอีกข้าง ใช้น้ำยาล้างคอนเเทคเลนส์ที่แนะนำทำความสะอาดเลนส์อย่างถูกวิธี หลีกเลี่ยงน้ำยาที่ทำเองหรือไม่ผ่านการรับรอง ใส่คอนเเทคเลนส์ลงในกล่องเก็บเลนส์ที่แช่ในสารละลาย หรือทิ้งเลนส์หากเป็นแบบใช้ครั้งเดียว     การเก็บรักษาคอนเเทคเลนส์หลังใช้งาน การเก็บรักษาคอนเเทคเลนส์หลังใช้งานอย่างถูกวิธีเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกันการติดเชื้อและยืดอายุการใช้งานของเลนส์ รวมถึงช่วยรักษาความสะอาดและความปลอดภัยให้กับดวงตาของคุณก่อนใช้ในครั้งต่อไป ทำความสะอาดคอนเเทคเลนส์ทุกวันด้วยน้ำยาล้างเลนส์ โดยถูเลนส์เบาๆ ด้วยปลายนิ้วเพื่อขจัดเชื้อและสิ่งสกปรกอย่างทั่วถึง ก่อนเก็บแช่ค้างคืนในตลับ เปลี่ยนน้ำยาแช่เลนส์ใหม่ทุกครั้งหลังใช้ หลีกเลี่ยงการแช่เลนส์ทันทีหลังถอดโดยไม่ทำความสะอาดก่อน ล้างทำความสะอาดตลับใส่เลนส์ทุกสัปดาห์ด้วยน้ำสะอาดและสบู่ แล้วปล่อยให้แห้งก่อนใช้งานครั้งต่อไป ห้ามล้างคอนเเทคเลนส์ด้วยน้ำเปล่า น้ำเกลือ หรือน้ำลายเด็ดขาด เพราะเสี่ยงติดเชื้อและทำให้เลนส์ปนเปื้อนได้ ควรใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดมาตรฐาน เพื่อยืดอายุเลนส์และป้องกันติดเชื้อดวงตา ควรเปลี่ยนตลับคอนเเทคเลนส์ทุก 3 เดือน และล้างตลับก่อนใช้แล้วตากให้แห้งเพื่อฆ่าเชื้อ หลีกเลี่ยงการแบ่งน้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ใส่ขวดอื่น เพื่อป้องกันการติดเชื้อ ห้ามใช้น้ำยาล้างคอนเเทคเลนส์ที่หมดอายุ เก่าเก็บ หรือเปิดทิ้งไว้นานแล้ว   ผู้ที่ไม่ควรใส่คอนเเทคเลนส์ ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพดวงตาหรือภาวะบางอย่างควรหลีกเลี่ยงการใส่คอนเเทคเลนส์ เพื่อป้องกันความเสี่ยงต่อการติดเชื้อหรือภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างรุนแรง ผู้ที่มีอาการตาแห้งหรือกระจกตาผิดปกติ ผู้ป่วยโรคผิวหนังที่มีอาการบริเวณหนังตาหรือเปลือกตา ผู้ป่วยโรคไทรอยด์ที่มีอาการตาโปน ซึ่งอาจทำให้คอนเเทคเลนส์หลุดง่าย ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดี อาจส่งผลต่อการสร้างน้ำตา ผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ที่อาจแพ้วัสดุพลาสติกในคอนเเทคเลนส์หรือน้ำยาล้างเลนส์ ผู้ที่มีปัญหาในการหยิบจับคอนเเทคเลนส์ เช่น มือสั่นจากโรคสมอง หรือมีปัญหาผิวหนังบริเวณนิ้วมือและเล็บ   สิ่งควรรู้ เพื่อให้ใส่คอนเเทคเลนส์อย่างปลอดภัย คอนเเทคเลนส์สัมผัสกับดวงตาที่บอบบาง จึงต้องใส่ให้ถูกวิธี เพื่อลดความเสี่ยงติดเชื้อและปัญหาร้ายแรง วิธีใช้ที่ปลอดภัยมีดังนี้ เลือกใช้คอนเเทคเลนส์ที่เหมาะสมกับดวงตา โดยปรึกษาจักษุแพทย์เพื่อตรวจวัดสายตาและลักษณะลูกตาก่อนใช้ ล้างมือให้สะอาดและเช็ดมือให้แห้งก่อนใส่คอนเเทคเลนส์ทุกครั้ง ใส่เลนส์ด้วยปลายนิ้วชี้ และตรวจสอบเลนส์ว่าด้านถูกต้อง (ขอบเลนส์เป็นรูปตัว U ไม่แหลม) หลีกเลี่ยงการใช้เลนส์ร่วมกับผู้อื่น เพื่อลดความเสี่ยงติดเชื้อ ห้ามสลับใส่เลนส์ข้างซ้าย-ขวาหรือใส่ขณะว่ายน้ำ ไม่ควรนอนหลับขณะใส่เลนส์ เพราะจะลดการรับออกซิเจนของดวงตา หลีกเลี่ยงให้ปลายขวดน้ำยาล้างเลนส์สัมผัสกับสิ่งอื่น เพื่อป้องกันการปนเปื้อน สวมแว่นกันแดดเมื่อต้องใส่คอนเเทคเลนส์ เพื่อลดอาการแสบตาจากแสง ใช้น้ำตาเทียมหยอดตาเพื่อช่วยให้ดวงตาชุ่มชื้น ป้องกันอาการตาแห้ง     อันตรายจากการใช้คอนเเทคเลนส์ผิดวิธี คอนเเทคเลนส์เป็นอุปกรณ์ที่มีประโยชน์และปลอดภัยเมื่อใช้อย่างถูกวิธี แต่หากใช้งานไม่ถูกต้อง ไม่ได้มาตรฐาน หรือขาดความสะอาด อาจทำให้เกิดปัญหารุนแรงต่อสุขภาพดวงตาได้ เช่น   ปัญหาที่มาจากคอนเเทคเลนส์ การเลือกคอนเเทคเลนส์ที่มีขนาดไม่พอดีกับตาดำ อาจส่งผลกระทบต่อกระจกตาและการมองเห็นได้ โดยเลนส์ที่เล็กเกินไปอาจทำให้รู้สึกไม่สบายตาและเกิดปัญหากระจกตา ส่วนเลนส์ที่ใหญ่เกินไปอาจเคลื่อนหลุดง่าย ทำให้มองเห็นไม่ชัดเจน นอกจากนี้การดูแลและเก็บรักษาคอนเเทคเลนส์ไม่ถูกต้อง ยังเสี่ยงให้เป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค ทำให้เกิดอันตรายต่อกระจกตาและเสียสมรรถภาพการใช้งานได้ด้วยเช่นกัน   ปัญหาต่อเยื่อบุตาและกระจกตา ปัญหาเยื่อบุตาและกระจกตาอาจเกิดจากคอนเเทคเลนส์ไม่สะอาด ใช้ของไม่ได้มาตรฐาน หรือแพ้วัสดุที่ใช้ผลิต โดยอันตรายที่พบได้บ่อยมีดังนี้ ตาแห้ง (Dry eyes) อาจเกิดจากการใส่คอนเเทคเลนส์นาน หรือมีน้ำตาน้อย ทำให้ระคายเคือง แสบตา และไวต่อแสง โรคภูมิแพ้ (Allergies) อาจเกิดจากการแพ้คอนเเทคเลนส์หรือสารที่ใช้ร่วม ทำให้ตาแดง แสบ และคันตา เยื่อบุตาอักเสบจากคอนเเทคเลนส์ (Giant Papillary Conjunctivitis) ใส่คอนเเทคเลนส์แล้วตาแดงมักเกิดจากการแพ้เลนส์หรือสารดูแลเลนส์ นอกจากนี้อาจมีอาการระคายเคือง และตุ่มด้านในเปลือกตา เยื่อบุตาอักเสบจากสารเคมี (Toxic Conjunctivitis) เกิดจากการแพ้สารในผลิตภัณฑ์คอนเเทคเลนส์ ทำให้ตาอักเสบหรือกระจกตาถลอกได้ แผลอักเสบที่กระจกตา (Superficial Punctate Keratitis) อาจเกิดจากตาแห้งขณะใส่คอนเเทคเลนส์ ทำให้เกิดแผลเล็กๆ บริเวณกระจกตา ส่งผลให้รู้สึกเจ็บหรือคอนแท็กต​์เลนส์ฉีกขาดได้ อาการเลนส์คับแน่น (Tight Lenses Syndrome) เกิดจากการใส่คอนเเทคเลนส์นานเกินไป ทำให้เลนส์ติดแน่นกับกระจกตา กระจกตาบวมน้ำ มองเห็นไม่ชัด เปลือกตาอักเสบ หรือมีเส้นเลือดเล็กๆ ขึ้นที่ตา กระจกตาขาดออกซิเจน (Corneal hypoxia) มักเกิดจากการใส่คอนเเทคเลนส์นานเกินไป อาจทำให้กระจกตาเป็นแผล เลือดออก และเสี่ยงต่อการสูญเสียการมองเห็น กระจกตาอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย (Microbial Keratitis) มักเกิดในผู้ที่ใส่คอนเเทคเลนส์นิ่มหรือใส่ขณะนอนหลับ ทำให้ตาแดง เจ็บตา แฉะ แพ้แสง และระคายเคืองจากการติดเชื้อในเลนส์   สรุป คอนเเทคเลนส์เป็นตัวช่วยแก้ไขปัญหาสายตาที่สะดวกและได้รับความนิยมสูง เช่น คอนเเทคเลนส์รายวัน รายเดือน และคอนเเทคเลนส์สีเพื่อแฟชัน แต่การใช้งานที่ไม่ถูกวิธีหรือขาดการดูแลรักษาอย่างเหมาะสม อาจทำให้เกิดปัญหาตา เช่น ตาแห้ง ติดเชื้อ หรือเยื่อบุตาอักเสบได้ ควรล้างมือก่อนใส่และถอดเลนส์ทุกครั้ง ทำความสะอาดและเปลี่ยนน้ำยาในกล่องเก็บเลนส์อย่างสม่ำเสมอเพื่อลดความเสี่ยงติดเชื้อ หากมีอาการผิดปกติหรือปัญหาจากการใส่คอนเเทคเลนส์ สามารถมารักษาและปรึกษาจักษุแพทย์ได้ที่ Bangkok Eye Hospital เพื่อดูแลดวงตาให้ปลอดภัยและสุขภาพดีอย่างยั่งยืน   คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับคอนเเทคเลนส์ (FAQ) รวมคำตอบสำหรับคำถามทั่วไปเกี่ยวกับการใช้งาน การดูแลรักษา และข้อควรรู้ที่สำคัญ เพื่อช่วยให้คุณใช้คอนเเทคเลนส์อย่างถูกวิธีและปลอดภัย ก่อนตัดสินใจใช้งานจริง   ใส่คอนเเทคเลนส์เกิน 8 ชม. อันตรายไหม ใน 1 วัน ใส่คอนเเทคเลนส์เกิน 8 ชม. ได้ไหม? คอนเเทคเลนส์ใส่ได้กี่ชั่วโมง? คำตอบคือควรใส่ไม่เกิน 8-9 ชั่วโมง เพราะใส่นานเกินไปอาจทำให้ตาแห้ง ระคายเคือง หรืออักเสบ หากจำเป็นต้องใส่นาน ให้ใช้หยดน้ำตาเทียมเติมความชุ่มชื้นระหว่างวัน   การใส่คอนเเทคเลนส์นาน ทำให้กระจกตาบางจริงไหม กระจกตาแต่ละคนมีความหนาแตกต่างกันตามธรรมชาติ การใส่คอนเเทคเลนส์อาจทำให้ตาแห้งได้ แต่ไม่ได้ส่งผลต่อความหนาของกระจกตาโดยตรง การหยุดใส่คอนเเทคเลนส์ช่วยให้อาการตาแห้งดีขึ้น แต่กระจกตาจะไม่กลับมาหนาขึ้น   เผลอใส่คอนเเทคเลนส์นอน เป็นอะไรไหม ดวงตาต้องการออกซิเจนตลอดเวลา แต่เมื่อใส่คอนเเทคเลนส์ ไม่ว่าจะรายวันหรือรายเดือน ดวงตาจะได้รับออกซิเจนน้อยกว่าปกติ หากนอนหลับขณะใส่เลนส์จะทำให้ออกซิเจนลดลงมาก เพราะเปลือกตาปิดกระจกตาไม่สามารถรับอากาศได้ ส่งผลให้ตาแดง ระคายเคือง และเพิ่มความเสี่ยงติดเชื้อได้ง่ายขึ้น   ผู้เขียนบทความ : รศ.นพ.อนันต์ วงศ์ทองศรี จักษุแพทย์เฉพาะทางด้านกระจกตาและการผ่าตัดแก้ไขสายตา (LASIK) ต้อกระจก รักษาโรคตาทั่วไป